Slapjanussen, die zijn er genoeg

Gerardo Soto y Koelemeijer - De gestolen kinderen

Genre: roman

Publicatiedatum: 28 augustus 2013

Uitgever: Nieuw Amsterdam

De Spaanse Miguel -midden veertig, getrouwd, twee kinderen en in alles het toppunt van voorspelbare saaiheid- krijgt een brief van een tante die voelt dat haar einde nadert. Voordat het zover is, wil ze graag orde op zaken stellen. In de brief onthult de tante dat Miguel geadopteerd is en eigenlijk Jaime heet.
Miguels wereld stort in. Hij verzwijgt het nieuws voor zijn vrouw, want die is in zijn ogen veel te voortvarend en zal de onderste steen wel boven willen brengen. Hij kijkt het liever nog even aan voordat hij het nieuws openbaar maakt. Alleen zijn vriend Álvaro, archeoloog en amateurhistoricus, is op de hoogte.

Miguel blijkt een ster in het inwendig doorsudderen, terwijl hij in de praktijk geen stap verzet. Als binnenvetter sluit hij zich steeds meer af voor zijn vrouw en kinderen, zijn hele familieleven draait in de soep, maar hij doet er niks tegen. 
Uiteindelijk achterhaalt Álvaro wat meer informatie over de adoptie. Hij suggereert ook dat Miguel misschien een van de gestolen kinderen is. (Vanaf de burgeroorlog in de jaren dertig tot aan midden jaren negentig van vorige eeuw zijn er in Spanje naar schatting tienduizenden tot enkele honderdduizenden kinderen gestolen van hun politiek linkse ouders en ter adoptie aangeboden aan rechtse ouderparen.) Miguel laat alles over zich heen komen. Het zal wel. Het raakt hem wel, maar hij doet niks. De lethargie ten top.
Pas na bijna anderhalf(!) jaar vindt Miguel het tijd worden om zijn vrouw toch maar eens op de hoogte te brengen. Dan vindt hij het nog gek dat zij woedend is en hem verlaat. Door vanaf het begin open kaart te spelen had hij zijn huwelijk kunnen redden, maar nu is het te laat.
En zo is Miguel ook te laat als hij uiteindelijk zijn ouders vindt.

Ik weet het, mijn versie van het verhaal is niet neutraal. Ik laat me meesleuren door mijn ergernis over de lethargie en de afwachtende houding van Miguel. Door niks te zeggen, niks te doen, schuift hij elke actie en elke verantwoording voor zich uit en maakt hij het gebeurde alleen maar erger.

In feite staat Miguel voor het hele Spaanse volk. Nadat generalísimo Franco was overleden en Spanje een democratie werd, heeft men besloten om alle misstanden uit de Francotijd te laten rusten. Anders dan in Zuid-Amerika, waar na het verdwijnen van de militaire junta’s waarheidscommissies werden opgericht, werd er in Spanje nergens meer over gesproken. En zo kon het gebeuren dat de illegale adopties tot in de jaren negentig doorgingen, zij het dat het nu niet meer om ideologische motieven ging, maar om financieel gewin. Op dit moment is het nog steeds moeilijk om gegevens boven tafel te krijgen, niet alleen omdat veel archiefstukken vervalst of verdwenen zijn, maar ook omdat veel mensen liever de andere kant op kijken en hun mond houden. Slapjanussen, dat zijn het. En in dat opzicht is onze protagonist als grootst gemene deler van al die zwijgende Spanjaarden ook de grootste slapjanus.

Het onderwerp van dit boek was me niet onbekend, ik las er al eerder iets over in NRC. Het fascineerde mij: hoe is het in hemelsnaam mogelijk dat zoiets op zo’n enorme schaal gebeurt en niemand er iets over zegt of er iets aan doet? Daar wilde ik al langere tijd meer van weten.
Verder ben ik een liefhebber van (historische) literaire non-fictie, dit boek schurkt er tegenaan. Het is een fictieve roman, gebaseerd op historische feiten. Tot slot: Gerardo Soto kan beslist schrijven. Eigenlijk zou dit dus een boek moeten zijn waar ik helemaal lyrisch van word. En dat gebeurt niet. Waarom niet?

Om te beginnen blijven de meeste karakters uit het boek vrij vlak. Het best uitgewerkt is de hoofdpersoon, maar ook bij hem gaat het enerzijds qua feiten en gebeurtenissen wel een eindje de diepte in, maar voor de rest komt hij voor mij ook niet echt tot leven. Het is niet iemand waarmee ik me kan vereenzelvigen, maar zoals gezegd kan dat ook komen door zijn opstelling. Wat mij betreft had die Miguel gewoon een flinke schop onder zijn achterste moeten hebben, maar het is de vraag of dat iets aan hem zou veranderen.

Verder vind ik het verhaal niet echt op dreef komen. Pas op 2/3^e of 3/4^e van het verhaal zijn er ontwikkelingen in de zoektocht naar de biologische ouders van Miguel. Tot die tijd kabbelt het maar voort. Jammer. Misschien heeft Soto daar een bedoeling mee, de hele Spaanse maatschappij kabbelt namelijk op deze manier verder. Maar in dit geval haalt het op een hinderlijke manier de vaart uit het verhaal. 

Toch vind ik het al bij al wel de moeite waard om dit boek te lezen, vooral omdat het een goed inzicht geeft in deze macabere geschiedenis van Spanje. Daar zou iederéén veel meer van moeten weten.

Lees ook wat andere bloggers over deze roman schreven.


Verwacht:
30 december: Jouw gezicht zal het laatste zijn - João Ricardo Pedro
15 januari: De drie levens van Tomomi Ishikawa - Benjamin Constable