Ellen Heijmerikx - En nooit was iets gelogen
Eh... Ellen Heijmerikx, dat is toch de auteur van Blinde wereld en Wij dansen niet? De onderwerpen van die boeken leken me wel interessant, maar in de recensies las ik ooit dat Heijmerikx vergelijkbaar was met Jan Siebelink. Nou kwam ik al niet door Siebelinks violenbed heen geploegd, daarom heb ik de boeken van Heijmeriks maar links laten liggen. Pas afgelopen week besefte ik hoe verkeerd het kan zijn om zo ongenuanceerd op een eerste indruk af te gaan.
Want hoe mooi en hoe poëtisch Ellen Heijmerikx kan schrijven, blijkt wel uit En nooit was iets gelogen! Met sfeervolle beschrijvingen en schitterende vergelijkingen, soms zacht mijmerend dan weer fel priemend, rolt ze het verhaal voor me uit. Iets als honger bijvoorbeeld, maakt ze beeldend door opmerkingen als Mijn jurk kleefde rond mijn lege maag (p.87) of De honger vrat tot de huid na verloop van tijd als een sleetse lap over haar skelet hing (p.105). En zo zijn er veel meer voorbeelden.
Het verhaal gaat over de Spaanse ouders van Heijmerikx' jeugdvriendin Elly. Bij Elly thuis was muziek en toneel, er waren verhalen van vroeger, uit het Spanje van Franco. Fantastische verhalen, maar ook gedichten -copla's- die Elly's vader Pepe maakte over zijn ervaringen, over partizanen, over vluchten voor het regime, over overleven, over de moed die de mensen zichzelf inspraken -als je heel hard denkt dan is het zo-, en over het rondtrekkend theatergezelschap waarin Elly's ouders elkaar leerden kennen. Deze groep bleef nooit lang op dezelfde plaats, altijd op de vlucht voor het regime.
Vastleggen
Toen Pepe zijn einde voelde naderen, vertelde hij zijn verhalen gericht aan Heijmerikx met de bedoeling dat zij ze vast zou leggen. Dat gebeurde in Spanje. De schrijfster bezocht dat land ook samen met vriendin Elly en de dichter Jos Versteegen, onder andere om mensen uit het verhaal van Pepe en zijn vrouw Juanita te interviewen. Natuurlijk proefden ze ook van de omgeving, de geschiedenis, en de couleur locale. Feiten en fictie, dromen en verwachtingen, sprookjes en mythes, alles werd gemengd tot een verhaal dat voor mij soms niet zou misstaan in de Zuid-Amerikaanse verteltraditie.
Versteegen maakte gedichten die je het gevoel geven dat Pepe ze gemaakt zou kunnen hebben, maar hij hertaalde ook oorspronkelijke liedteksten. Ze passen perfect in het verhaal en geven het een bijzondere extra laag. Vaak zie je in een verhaal met gedichten dat ofwel er bestaande gedichten bij een verhaal zijn gezocht (andersom: een verhaal is geschreven op basis van bestaande gedichten), ofwel de schrijver van het verhaal maakt zelf de gedichten die bij het verhaal passen. En een goed verhaal is nou eenmaal iets heel anders dan een goed gedicht, daarom 'rammelt' een dergelijke combinatie nogal eens. Dat is hier niet het geval, zowel proza als poëzie zijn beiden mooi en ze sluiten naadloos op elkaar aan.
Fictie
Heijmerikx koos voor de romanvorm, niet voor de journalistieke vorm die tegenwoordig zo populair is. Dat gaf haar de mogelijkheid om fictieve elementen toe te voegen en het verhaal te herschikken. In het boek beschrijft ze de fictieve vier laatste dagen uit het leven van Pepe. In zijn Nederlandse ziekenhuisbed vertelt hij aan Juanita alle dingen die hij eerder in zijn leven verzwegen heeft. Heeft hij daarmee tegen haar gelogen? Nee, halve waarheden hoeven geen leugens te zijn, soms is de hele waarheid te groot of te pijnlijk voor woorden.
Juanita leert haar man in die korte tijd van een heel andere kant kennen, ze heeft moeite om dat te plaatsen. Na een lang huwelijk komt ze erachter dat ze in feite een deel van haar leven moet "herschrijven". Die aanpassing vergt moeite, wil ze dat wel? Kan ze dat wel? Juanita is boos, verzet zich. Naast het rouwproces om haar man, doorleeft ze ook een rouwproces omdat ze opeens het vertrouwde beeld van haar man -en daarmee ook van haar huwelijk- kwijt is.
Het boek schiet heen en weer tussen Pepe's jeugd, Juanita's jeugd en het sterfbed van Pepe. Daar komt de context van het Spanje uit de jaren '40 en '50 bij, waardoor het boek méér is dan alleen de geschiedenis van een Spaanse gastarbeider in Nederland.
"We waren artiesten, luchtfietsers.
We konden van een stal een balzaal maken en nooit was iets gelogen.
(...)
We hielden van elkaar, bijna een heel leven,
en dat is de enige waarheid die telt."
GELEZEN:
titel: En nooit was iets gelogen
Dit boek las ik in het kader van Een perfecte dag voor literatuur
Dit boek las ik in het kader van Een perfecte dag voor literatuur
Geen opmerkingen:
Een reactie posten