Ik blog nooit in opdracht, maar wel op verzoek. De meeste boeken die ik hier bespreek heb ik met zo'n verzoek gekregen van de uitgevers. Dat betekent niet dat
zij -of wie dan ook- enige invloed kunnen uitoefenen op de inhoud van dit blog. Ik blog gewoon zoals ik er zelf over denk.

Reacties? Graag! Ik stel het zeker op prijs als mensen de moeite nemen om te reageren.
Heb jij ook een weblog over boeken? Ik ben nieuwsgierig, dus laat gerust een linkje achter in jouw reactie.


vrijdag 16 december 2016

Escalerende eenzaamheid

Lize Spit - Het smelt











Een ongekend mediaoffensief: leg honderden boeken in de trein, zomaar, om mee te nemen. En vooral natuurlijk om te lezen. Niet zomaar van die dunne reclameachtige flutboekjes, maar meteen een mooi uitgevoerde, dikke paperback van bijna 500 pagina's. Iedereen had het erover afgelopen zomer en o, wat had ik graag zo'n boek op mijn treinbankje aangetroffen. Maar neen, helaas. 

Zoveel publiciteit genereert nóg meer media-aandacht. Behalve recensies en interviews ging het over minstens tien vertalingen, over filmrechten, over de reacties van de inwoners van Viersel, het dorp dat model stond voor het dorpje Bovenmeer in het boek en ga zo maar door. Wil ik dan zelf nog wel bloggen over zo'n stuk-becommentarieerd boek? Voor mij was het een reden om dit boek op mijn 'misschien, ooit' lijstje te zetten.
Maar toen kwam de dag dat ik besefte dat ik twee keer hetzelfde boek had besteld bij Das Mag (Walter van den Berg - Dode mannen, een trilogie). Ongedaan maken? Nee, stuur maar iets anders. Wat dan? Uhh..., Het smelt dan maar??? Ik had niet beter kunnen besluiten. 

IJs
Natuurlijk heeft iedereen die dit leest het mediaoffensief ook meegemaakt. Je weet dus dat het boek over Eva gaat, die na negen Brusselse jaren teruggaat naar haar geboortedorp. Het is eind december en het vriest. Eva is er uitgenodigd voor een feestje ter gelegenheid van de 30e verjaardag van Jan... die vlak voor zijn zestiende verjaardag verdronk in de gierkelder van de boerderij. Ze rijdt erheen met naast zich in de auto een enorm blok ijs, dat vanwege de vorst maar nauwelijks haast lijkt te maken om te smelten.

Vanaf het eerste hoofdstuk is het al duidelijk dat er iets dreigends in de lucht hangt, iets dat niet duidelijk wordt uitgesproken. Gaandeweg het verhaal bouwt dit zich verder op. Je weet al van meet af aan dat Jan dood is, maar waarom? En hoe? Zo komen er in de loop van het verhaal steeds meer losse eindjes voorbij waarvan meteen weet dat er veel meer achter zit, zoals bijvoorbeeld de opmerking dat Tesje (Eva's zus) bij een pleeggezin woont. Hoezo? Waarom? Sinds wanneer? 
Antwoorden lijken haast te zijn ingevroren in het ijsblok. In het tempo waarin dat langzaam verder smelt, worden er meer details van het verhaal zichtbaar. 

Disfunctioneel
Het verhaal speelt zich af op drie niveau's, die alle drie hun eigen hoofdstukjes krijgen met als titel ófwel een tijdstip op 30 december 2015 -de dag van het feest-, ófwel een datum in juli of augustus 2002, ófwel het in één woord gevatte onderwerp van dit hoofdstuk. Deze laatstgenoemde hoofdstukken gaan allemaal over de jaren die vooraf gingen aan de zomer van 2002 en geven een beeld van het gezin en de omgeving waarin Eva opgroeit. Ze heeft twee disfunctionele ouders, haar moeder is altijd dronken, iets dat door het gezin haast als een vanzelfsprekendheid gezien wordt. "Haal de kruiwagen maar, dan brengen we haar naar huis." Haar vader betrekt Eva -hoe klein ze ook is- regelmatig in zijn zelfdodingsplannen. Niet dat hij ooit werkelijk een poging onderneemt, de intentie lijkt voor hem genoeg. 
Verder is er Eva's oudere broer Jolan, van wie het tweelingzusje Tes tijdens de geboorte overlijdt, en haar jongere zusje dat -hoe wrang- Tesje is gedoopt. Tesje die niet opgewassen lijkt tegen het langs elkaar heen leven van dit gezin. Tesje die een obsesief-compulsieve stoornis en een eetstoornis ontwikkelt. Eenzame Tesje, die hunkert naar erkenning en liefde en die alleen soms door Eva gezien wordt. Zo eenzaam als Tesje zijn eigenlijk alle leden van dit gezin, en gaandeweg wordt dit alleen maar erger.  

Eva in haar jonge jaren vooral veel op pad met de twee enige kinderen uit het dorp die van hetzelfde geboortejaar zijn als zij: slagerszoon Laurens en boerenzoon Pim. Deze Pim is de jongere broer van Jan, die verdronk in de koeienstront. Laurens, Pim en Eva vormen op school een ' bijzetklasje' dat aanschuift bij een hogere klas. Als drie musketiers ontdekken ze samen het leven, totdat ze in 2002 in puberale overmoed over hun grenzen gaan. Zelf kunnen ze hun spelletjes nog net in de hand houden, maar als er een vierde puber bijkomt escaleert alles. Daarna valt het groepje voorgoed uiteen. 
En nu gaat Eva dan terug naar haar geboortegrond met dat blok ijs. IJs, dat alles te maken heeft met wat er zich die zomer in 2002 afspeelde. Deze keer laat Eva zich niet meer sturen door de jongens, maar stuurt ze zelf.

Vlaams
Lize Spit schrijft in een mooi verzorgde taal, doorspekt met Vlaamse woorden. Korte zinnen met veel beeldspraak, waaruit een scherpe waarneming spreekt. Zonder dat je het in de gaten hebt weet ze het onheil verder en verder het verhaal in te schrijven, totdat het duidelijk wordt en je niet meer terug kunt. De losse hoofdstukken zijn opgebouwd als kleine verhaaltjes op zich, met een eigen begin en einde, een eigen plotontwikkeling en spanningsboog. Daarnaast vormen ze de onmisbare bouwstenen voor de opbouw van het grote plot. Aanvankelijk lijkt het verhaal gemakkelijk en enigszins voorspelbaar te zijn, totdat alles totaal anders uit blijkt te pakken. Het is knap opgebouwd met heel veel verwijzingen over en weer, die je in eerste instantie misschien nog niet eens als zodanig herkent.
Dat de uitgever het aan heeft gedurfd om het Vlaams zo uit te geven in Nederland, spreekt mij erg aan. Het getuigt ook van moed, want over het algemeen oordelen Nederlanders niet zo positief over de taal van de zuiderburen. 

Ik heb genoten van Het smelt, voor mij is het een van de beste debuten van de afgelopen jaren. De opbouw, de uitwerking, het taalgebruik, het smaakt allemaal naar meer. Tot nu toe publiceerde Lise Spit alleen korte verhalen en gedichten, dit was haar eerste roman.



GELEZEN:
Titel: Het smelt
Auteur: Lise Spit
publicatiedatum : augustus 2016
genre: roman
Uitgever: Das Mag

Geen opmerkingen: